Kütüphanelerde Üreyen Küflerin İnsan Sağlığına Etkisi: İsam Örneği

Abstract

Müzelerde ve kütüphanelerde objelerin bozulmasına etki eden önemli faktörlerden biri de iç konfor ortamındaki nemli havanın sıcak ve hareketsiz olması nedeniyle mikrobiyolojik aktivitenin artması ve buna bağlı olarak da küf gelişiminin oluşmasıdır. Çalışmada; özellikle istenen optimal nem ve sıcaklığın sağlanamadığı durumlarda eserlerde meydana gelebilecek küf oluşumunun saptanması ve bu küflerin insan sağlığına olası etkileri incelenmiştir. Çalışma; İstanbul’un Üsküdar İlçesi Bağlarbaşı Semti, Beylerbeyi-Beykoz Yolu üzerinde bulunan 29 Mayıs Üniversite Kampüsü içindeki Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM) Kütüphane arşivinde yer alan 40 adet kitap ile bu kitapların bulunduğu 5 rafta gerçekleştirilmiştir. Kitapların kapakları ve iç sayfalarından ayrıca raf yüzeylerinden alınan sürüntüler besiyerlerine ekilerek 10 Haziran 2014 - 30 Nisan 2015 tarihleri arasında Topkapı - Cevizlibağ, Azmi Ofluoğlu yerleşkesinde yer alan İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi (İYYÜ) Temel Bilimler laboratuvarında kesitsel epidemiyolojik yöntemle çalışılmıştır. Kitap örneklerinden Sıvı Sabouraud besiyerine alınan sürüntüler Sabouroud Dekstroz Agar (SDA) ve Malt Ekstrakt Agar (MEA) besiyerlerine ekilerek küf mantarlarının üremesini sağlamak için 25-27 oC’ de inkübe edilmiş, 10-15 gün boyunca laboratuvar da oda ısısında bekletilmiştir. Üreme gözlemlenen petrilerde küf identifikasyonunun tam olarak yapılabilmesi için üreyen kolonilerden 2-3 kez besiyerlerine alt pasajlar yapılmış ve küfler laktofenol pamuk mavisi ile boyanarak türleri saptanmıştır. Işık mikroskobunun 10x ve 40x objektifi ile incelendiğinde sıklıkla; Penicillium, Aspergillus, Trichoderma, Cladosporium türleri bulunmuştur. Kitapların dış-iç sürüntülerinden ve raf yüzeylerinden toplam 15 farklı cinse ait küf mantarı (Penicillium sp. % 25, Aspergillus sp. % 25, Cladosporium sp. %18.5, Trichoderma % 11) izole edilmiştir. Bu konuda yapılan diğer çalışmalarla karşılaştırmalar yapılarak kültürel miras açısından önemli yere sahip olan eski eserlerin ve kütüphanelerdeki elyazması ve nadir eserlerin küf gibi zararlı etkiye sahip mikroorganizmalardan korunabilmesi için kütüphanelerin / arşivlerin nem ve sıcaklık koşullarının sürekli kontrol edilerek optimal standartlarda olmasının sağlanması, ayrıca kütüphanelere ve arşivlere kullanıcıların farkındalığının artırılması açısından korunma koşulları ve yöntemleri konusunda bilgilendirici panoların asılması sonucuna varılmıştır. Bununla birlikte, bu mikroorganizmaların patojen, allerjen, toksik ve karsinojen etkilere sahip olduğu; solunum yolu infeksiyonları, kornea, dermatofit gibi deri / tırnak enfeksiyonları, sistemik enfeksiyonlara sebep olabileceği, immun sistemi zayıf ziyaretçi ve çalışanların bu olumsuz risk parametrelerinden etkilenebileceği vurgulanmıştır.